Natarajasana, η στάση του χορευτή

Η στάση του χορευτή, Natarajasana, με εντυπωσίασε πολύ από την αρχή. Στην πρώτη εντύπωση μαγεύτηκα από την καλλιτεχνική αξία της στάσης. Οι καμπύλες που δημιουργούνται, όταν η στάση τελειοποιηθεί, είναι ιδιαιτέρου κάλλους. Είναι μια στάση-σύμβολο στους αιώνες. Αναδρομικά παραπομπές συναντάει κάποιος τόσο στη γνώριμη εικαστική τελειότητα ενός κλασικού χορευτή μπαλέτου όσο και στον κρυφό πνευματισμό που αποπνέουν οι φόρμες στους πίνακες του Kandinsky από μια άλλη οπτική.

Στην ενσωμάτωση της στάσης στην πρακτική μου διαπίστωσα πως η Natarajasana είναι μια πολύπλοκη στάση λόγω του συνδυασμού των ιδιαίτερων παραμέτρων της. Απαιτείται ισορροπία, οπίσθια κάμψη της σπονδυλικής στήλης και μπροστινή κάμψη από τα ισχία ταυτόχρονα. Ο ασκούμενος ισορροπεί στο ένα πόδι, κάμπτει το γόνατο του ελεύθερου ποδιού προς τα πίσω φέρνοντας αρχικά τη φτέρνα προς το γλουτό. Πιάνει με το χέρι τον αστράγαλο ή τα δάκτυλα, εξωστρέφοντας τον ώμο και με τον αγκώνα να κοιτάει προς τα πίσω. Στη συνέχεια κλίνει μπροστά, ενώ κλωτσάει με το πίσω πόδι προς τα πάνω, καμπυλώνοντας τη σπονδυλική στήλη και προτείνοντας το στήθος. Ο ελεύθερος βραχίονας εκτείνεται μπροστά και ολοκληρώνει τη στάση.

Στη φιλοσοφία της γιόγκα αυτή η στάση είναι η φυσική ενσάρκωση μιας από τις πολλές μορφές του Σίβα, του Nataraja, του χορευτή Σίβα. Ο χορός του συμβολίζει την αέναη εναλλαγή ζωής και θανάτου που συνεχίζει σε αιώνιους κύκλους, μια αμείλικτη διαδικασία δημιουργίας και καταστροφής, θανάτου και επαναγέννησης, samsara. Ο κοσμικός χορευτής Σίβα, ο βασιλιάς των χορευτών, χορεύει το δικό του ρυθμό χωρίς ενοχή γνωρίζοντας πως ό,τι γεννιέται, πεθαίνει. Αναγνωρίζει πως η καταστροφή εξαγνίζει το μονοπάτι προς την επαναγέννηση και πως υπάρχει συμπόνοια στη διαδικασία της επαναγέννησης και της ανάπτυξης.

Η ιδέα είναι γνωστή από την αρχαιότητα. Ο όρος ουδέν εξ ουδενός, ex nihilo nihil, αποτελεί ένα από τα αξιώματα που διατύπωσε ο Παρμενίδης της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας, σύμφωνα με το οποίο τίποτα δεν γεννάται από το τίποτα και τίποτα δεν ανάγεται εις το τίποτα. Ο Κόσμος δημιουργήθηκε αφ' εαυτού χωρίς την ανάγκη κάποιου εξωτερικού αιτίου, είναι δε εφήμερη και ασταθής η ύπαρξη μόνον των ιδιαιτέρων??? πραγμάτων σε αντίθεση προς την αρχική ύλη, πραγματική, δεδομένη, αιώνια και πάντοτε νέα, η οποία, αν και μπορεί να υφίσταται διαρκείς μεταμορφώσεις, παραμένει μόνιμη και σταθερή. Η αρχική ύλη (ενέργεια) είναι πάντοτε και απομένει η ίδια διαμέσου όλων των αλλαγών και δεν παύει να υπάρχει υπό τη μία μορφή, παρά μόνο για να ξαναεμφανιστεί υπό μία άλλη. Από τότε η ιδέα πως η ύλη διατηρεί κάποιον ιδεατό χαρακτήρα, έστω κι αν μεταμορφώνεται (Αφθαρσία της Ύλης), γίνεται ο στόχος πολλών φιλοσοφικών ρευμάτων και επιστημών ανάγοντας την Αρχή διατήρησης της μάζας ως γενικότερη αντίθεση προς τη φθορά. Τον 18ο αιώνα ο πατέρας της σύγχρονης χημείας Αντουάν Λαβουαζιέ προτάσσει ότι η συνολική μάζα ενός συστήματος σωμάτων διατηρείται σταθερή ανεξαρτήτως των εσωτερικών αλληλεπιδράσεων. Περίπου ισοδύναμη πρόταση είναι ότι η ύλη μπορεί να αλλάζει μορφές, αλλά η ποσότητά της παραμένει σταθερή.

Συμπεριλαμβάνοντας τη στάση του χορευτή στην πρακτική μας μπορούμε να βιώσουμε κάποια φυσικά στοιχεία που φέρνουν φόβο στο σώμα μας. Η οπίσθια κάμψη της σπονδυλικής στήλης και η ισορροπία προκαλούν φόβο λόγω της ειλικρίνειας και της γενναιότητας που απαιτούν. Σύμφωνα με την ενεργειακή ανατομία της γιόγκα και το σύστημα των ενεργειακών κέντρων, chakras, το συναίσθημα του φόβου φωλιάζει στην περιοχή της καρδιάς. Όταν ανοίγουμε την καρδιά μας, δίνουμε την ευκαιρία στους εαυτούς μας να αφήσουμε τους φυσικούς μας φόβους.

Για να νοιώσουμε τον κοσμικό χορό του Σίβα, πρέπει να ελευθερωθούμε από το φόβο της αλλαγής. Η ελευθερία προκύπτει από τη γνώση πως τίποτα δεν μας δεσμεύει μόνιμα. Στην ουσία εάν θέλουμε κάτι καινούργιο, πρέπει να καταστρέψουμε κάτι παλιό. Σε αυτή την απόλυτη σοφία υπάρχει η ελευθερία να κατεδαφίζουμε ό,τι παλιό και να δημιουργούμε κάτι εντελώς νέο. Ισχύει ως προς τους κοινωνικούς μας κανόνες και τα δόγματα και προς οτιδήποτε μας εμποδίζει να επιβιώσουμε και να εξελιχθούμε. Ατομικά ένας ευλύγιστος νους, απαλλαγμένος από προσδοκίες και δόγματα, προσαρμόζεται με ευδαιμονία στις αλλαγές που επιβάλλει ο κοσμικός ρυθμός και με αυτό τον τρόπο υποφέρει λιγότερο.

Σε φυσικό επίπεδο η Natarajasana είναι μια στάση που βοηθάει τον ασκούμενο να αναπτύξει συγκέντρωση, σταθερότητα, δύναμη και ισορροπία. Συμβάλλει στο άνοιγμα των περιοχών του στήθους και των ώμων, αυξάνει τη χωρητικότητα των πνευμόνων, απελευθερώνει τις εντάσεις στο κάτω μέρος της πλάτης και στους γοφούς και αυξάνει την ευλυγισία της σπονδυλικής στήλης. Σε νοητικό επίπεδο ενεργοποιεί το μυαλό, ανακουφίζει την ελαφριά κατάθλιψη και μειώνει το στρες.

Πηγές:

Wikipedia: Ουδέν εξ ουδενός, Αφθαρσία της Ύλης, Αρχή διατήρησης της μάζας

Myths of the asanas - Alanna Kaivalya, Ph.D. & Arjuna van der Kooij

Hatha Yoga Illustrated - Kirk, Boon, DiTuro