Γιόγκα και περιβάλλον – Ισορροπία ζωής

Ομοιόσταση είναι η προσπάθεια του οργανισμού να διατηρήσει ένα σταθερό και ισορροπημένο εσωτερικό περιβάλλον, το οποίο απαιτεί επίμονη παρακολούθηση και προσαρμογές καθώς αλλάζουν οι συνθήκες. Η προσαρμογή του οργανισμού στις συνθήκες ώστε να λειτουργεί με τη βέλτιστη δυνατή απόδοση επιτυγχάνεται μέσω της ομοιοστατικής ρύθμισης και περιλαμβάνει τρεις μηχανισμούς: Τον υποδοχέα που λαμβάνει πληροφορίες με βάση το εσωτερικό περιβάλλον, το κέντρο εντολών που λαμβάνει και επεξεργάζεται αυτές τις πληροφορίες και τον τελεστή που ανταποκρίνεται στο κέντρο εντολών ο οποίος αντιτίθεται ή ενισχύει το ερέθισμα. Τελεστής είναι κάθε μυς, όργανο κ.λπ. που μπορεί να ανταποκριθεί σε ένα νευρικό ερέθισμα.

Μέσα σε μα πρακτική γιόγκα οι στάσεις και οι αναπνευστικές ασκήσεις διεγείρουν σε σημαντικό βαθμό τις ομοιοστατικές λειτουργίες του σώματος μέσω της ρυθμιστικής ενεργοποίησης του ενδοκρινικού και αυτόνομου νευρικού συστήματος. Για παράδειγμα, η βαθιά αναπνοή διεγείρει το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα το οποίο είναι υπεύθυνο για την επιστροφή της ηρεμίας και την αποκατάσταση των ιστών. Οι ανάστροφες στάσεις έχουν ευεργετική επίδραση σε ολόκληρο το σώμα μέσω της υπόφυσης, του κύριου ενδοκρινικού αδένα, ο οποίος δέχεται μεγάλη ροή αίματος. Υπάρχουν στάσεις γιόγκα που ρυθμίζουν τη δραστηριότητα του θυρεοειδούς και των παραθυρεοειδών αδένων στο λαιμό, οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για τη ρύθμιση του μεταβολισμού στο σώμα. Έτσι, κάθε άσκηση παράγει μια συγκεκριμένη δράση σε μία ή περισσότερες ομάδες οργάνων, αδένων και συστημάτων. Ένα ολόκληρο παραδοσιακό μάθημα γιόγκα ενισχύει τις βιώσιμες λειτουργίες ολόκληρου του οργανισμού δρώντας άμεσα και διεγείροντας με φυσικά μέσα τον ομοιοστατικό μηχανισμό στο σώμα, μέσω του οποίου διατηρείται η αρμονία.

Κατανοώντας τη φιλοσοφία της γιόγκα και το βασικό σκοπό της --γιόγκα σημαίνει «ένωση», μεταξύ του νου, του σώματος και της ψυχής, αλλά και ένωση της ατομικής συνείδησης με την κοσμική/συμπαντική συνείδηση με μια ευρύτερη έννοια-- επωφελούμαστε από την πρακτική της όχι μόνο σωματικά αλλά και πνευματικά. Εκπαιδεύουμε το μυαλό να εστιάζει, να παρατηρεί και να δημιουργεί μια ιδιαίτερη επίγνωση τόσο για το εσωτερικό όσο και για το εξωτερικό περιβάλλον. Η εσωτερική αρμονία που επιτυγχάνεται μέσω της πρακτικής της γιόγκα, μας οδηγεί σε πιο συνειδητές πράξεις και συμπεριφορές προς εαυτόν, τους γύρω μας, τη φύση μας, τον πλανήτη.

Μέσω της prana -ή αλλιώς της ζωτικής ενέργειας- που υπάρχει παντού γύρω μας και μέσα μας, αντιλαμβανόμαστε τη σύνδεσή μας με το περιβάλλον. Στην Bhagavad Gita, ο Krishna εξηγεί τη σύνδεση που έχουμε με τη φύση στον Arjuna. Μιλάει για τα πέντε βασικά στοιχεία (pancha bhuta), το διάστημα/αιθέρας (akasha), τον αέρα (vayu), τη φωτιά (agni), το νερό (jal) και τη γη (bhumi ή prithvi) – που αποτελούν τον υλικό κόσμο. Η γνώση των πέντε στοιχείων της φύσης μας βοηθάει να κατανοήσουμε τους νόμους της, πώς λειτουργεί το σύμπαν και πως όλα είναι αλληλοεξαρτώμενα και αλληλοεπηρεαζόμενα, κρίκοι της ίδιας ζωτικής αλυσίδας.

Συνειδητοποιούμε επίσης ότι ο άνθρωπος χρησιμοποιεί τη φύση και τους πόρους της αλόγιστα, ασυνείδητα και χωρίς πλάνο, γεγονός που έχει συμβάλλει στον ταχύτατο ρυθμό της κλιματικής αλλαγής. Η άνοδος της θερμοκρασίας και το μέγεθος της μόλυνσης, έχουν διαταράξει την ισορροπία του οικοσυστήματος. Προσεγγίζοντας το θέμα ολιστικά και μέσα από την κατανόηση και μελέτη της γιόγκα, έχουμε διαταράξει αυτό που ονομάζουμε «ομοιόσταση» του πλανήτη μας.

Στην οικολογία ο όρος «ομοιόσταση» αναφέρεται στην ικανότητα ενός οικοσυστήματος να διατηρεί μια βιολογική ισορροπία μεταξύ των διαφόρων συστατικών του. Και επειδή γνωρίζουμε πως όλα αποτελούν μέρος της αλυσίδας της ζωής, η ικανότητα ομοιόστασης του πλανήτη, εξαρτάται από την ικανότητα ομοιόστασης των επιμέρους οικοσυστημάτων του.

Ένα παράδειγμα «ομοιόστασης» του ωκεάνιου οικοσυστήματος είναι η ρύθμιση της θερμοκρασίας των νερών. Τα ωκεάνια ρεύματα λειτουργούν ως ομοιοστατικοί μηχανισμοί, μεταφέροντας ζεστό νερό από τον ισημερινό προς τους πόλους και κρύο νερό από τους πόλους πίσω στις τροπικές περιοχές. Έτσι, τα ρεύματα ρυθμίζουν το παγκόσμιο κλίμα, βοηθώντας στην εξουδετέρωση της ανομοιόμορφης κατανομής της ηλιακής ακτινοβολίας που φτάνει στην επιφάνεια της Γης. Όμως τώρα με την υπερθέρμανση του πλανήτη, το λιώσιμο των πάγων, την άνοδο της θερμοκρασίας των νερών, αναγκάζεται η θαλάσσια ζωή να μεταναστεύσει προς τους πόλους, μαζί και το πλαγκτόν που βρίσκεται στη βάση της τροφικής αλυσίδας. Αυτό δημιουργεί ανακατατάξεις και ανισορροπίες, τέτοιου βαθμού που πολλά είδη γίνονται ακατάλληλα προς βρώση, ενώ πολλά είδη –και με τη συμβολή της υπεραλίευσης- δεν καταφέρνουν να επιβιώσουν και οδηγούνται σε εξαφάνιση. Η εξαφάνιση κάποιου είδους έχει με τη σειρά της το δικό της αντίκτυπο στην αλυσίδα της θαλάσσιας ζωής εφόσον χρησιμεύει είτε ως τροφή μεγαλύτερων ψαριών είτε ως θηρευτής μικρότερων ψαριών βοηθώντας στη διατήρηση της ισορροπίας της τροφικής αλυσίδας μέσω ενός φυσικού ελέγχου των πληθυσμών τους.

Πλέον η ανθρώπινη παρέμβαση ένα τέτοια που δεν επιτρέπει στο οικοσύστημα να βρει χρόνο να αναγεννηθεί, να ανασυσταθεί και ο συνθήκες που καλείται να προσαρμοστεί έχουν βλαβερές συνέπειες για όλη την τροφική αλυσίδα, συμπεριλαμβανομένου και του ανθρώπου.

Η γιόγκα μπορεί να μας εμπνεύσει να υιοθετήσουμε έναν πιο βιώσιμο τρόπο ζωής και να ενισχύσει τα πεποιθήσεις, συμπεριφορές και την ευαισθητοποίησή μας σχετικά με το περιβάλλον. Για παράδειγμα οι αναπνευστικές ασκήσεις, pranayama, μας κάνουν να αναλογιστούμε τον αέρα που αναπνέουμε, και ίσως επιλέξουμε πιο βιώσιμους τρόπους μετακίνησης, όπως το μετρό ή το ποδήλατο. Όσο πιο καλή επίγνωση του σώματός μας έχουμε, τόσο πιο υγιεινές και βιώσιμες τροφές επιλέγουμε.

Μελετώντας τις αρχές των yamas και niyamas μαθαίνουμε από τη αξία της μη-βίας, ahimsa, να μη βλάπτουμε τον εαυτό μας και τον πλανήτη κάνοντας συνειδητές οικολογικές επιλογές. Καλλιεργούμε την αρετή της μη-κτητικότητας, της ολιγάρκειας, της αποσυσσώρευσης ύλης, aparigraha, και μειώνουμε την περιττή κατανάλωση κάνοντας οικονομικότερη χρήση των πόρων. Σεβόμαστε τον εαυτό μας και τη φύση αφήνοντας το περιβάλλον που κινούμαστε καθαρό, saucha, ενώ θυμόμαστε να εκτιμάμε όσα ήδη έχουμε νιώθοντας ευγνωμοσύνη και πληρότητα, santosha. Kαι μπορούμε να τα κάνουμε όλα αυτά με έναν διακαή ψυχικό ενθουσιασμό και συστηματικά, tapas. Να λάβουμε ενεργή δράση υποστηρίζοντας μη-κερδοσκοπικούς οργανισμούς διάσωσης και προστασίας της φύσης και να πάρουμε μέρος εθελοντικά σε τοπικές δράσεις όπως αναδασώσεις, καθαρισμούς παραλιών κ.ά.

Οι ατομικές αξίες που διδάσκονται από τη φιλοσοφία και την πρακτική της γιόγκα ενθαρρύνουν στάσεις και συμπεριφορές φιλικότερες προς το περιβάλλον, ενισχύουν την οικολογική συνείδηση και τονίζουν την αλληλοεξαρτώμενη φύση της σχέσης που έχουν οι άνθρωποι με τον πλανήτη Γη.

https://www.researchgate.net/publication/353644416_The_Effects_of_Yoga_Practice_on_Practitioners'_Environmental_Behaviours_Sustainability